بررسی کارایی اشعه گاما در ایجاد تنوع در چند رقم برنج ایرانی

اصلاح نباتات از زمانی شروع شد که بشر آموخت چگونه گیاهان را بکارد و مورد بهره برداری قرار دهد. موفقیت در اصلاح نباتات، بستگی تام به مهارت بهنژادگر در تشخیص برتری و مشاهدات دقیق وی نسبت به تنوع ایجاد شده و انتخاب صحیح آنها دارد. مبنای کار اصلاح نباتات تنوع ژنتیکی می باشد. یکی از راه های افزایش تنوع استفاده از موتاسیون های القایی جهت بدست آوردن یک منبع مصنوعی ایجاد تنوع است. در این تحقیق از موتاژن فیزیکی اشعه گاما برای افزایش تنوع ژنتیکی در ژرم پلاسم چهار رقم برنج ایرانی به نامهای ندا، طارم محلی، طارم دیلمانی و شفق استفاده شد. از این طریق می توان صفات مطلوب زراعی را در زمینه متنوع تر ژنتیکی که امکان بروز ترکیبات مطلوب تر وجود دارد انتخاب نمود. تیمارهای مورد استفاده برای بذور این ارقام شامل مقادیر پرتودهی 100، 200، 300 و 400 گری برای رقم ندا و 250 و 350 گری برای ارقام طارم محلی، طارم دیلمانی و شفق بوده است. بررسی های آزمایشگاهی به منظور تعیین اثر اشعه گاما و کارایی آن روی درصد جوانه زنی، طول ریشه چه و ساقه چه و سرعت جوانه زنی انجام گرفت. کلیه صفات رویشی و زایشی مورد مطالعه شامل: تعداد پنجه، ارتفاع خوشه، تعداد خوشچه اولیه و ثانویه، تعداد دانه در خوشه، تعداد دانه پر، تعداد دانه پوک، طول و عرض دانه، وزن هزار دانه، درصد عقیمی خوشه، طول دوره خوشه دهی و طول دوره رسیدن می باشند. نتایج حاصل از بررسی های آزمایشگاهی نشان داد در رقم ندا درصد جوانه زنی، طول ریشه چه و طول ساقه چه کاهش یافته است. طول ریشه چه بیشتر از طول ساقه چه تحت تأثیر موتاژن قرار گرفت. درصد عقیمی در اثر پرتودهی افزایش یافت که این افزایش در تیمار 400 گری اشعه بیشتر از سایر تیمارها بوده است. طول خوشه بجز در تیمار 300 گری که افزایش داشت در سایر تیمارها تغییر معنی داری را نشان نداد. طول و عرض دانه در اثر پرتودهی تغییری نکرده است اما وزن هزار دانه در اثر پرتودهی کاهش یافت. در ارقام طارم محلی و طارم دیلمانی و شفق تعداد پنجه در همه موارد و تحت هر دو تیمار افزایش یافت که این افزایش در اثر تیمار 250 گری بیشتر بوده است.